China en technologie
China is een absolute wereldmacht als het om technologie gaat. Alles en iedereen is met elkaar verbonden. En in China vinden ze dat de normaalste zaak van de wereld. Kassaloze en onbemande winkels; in China gebeurt het.
Ik was in China om zelf te ervaren hoe men daar met technologie omgaat. Ik had er hier al best veel over gelezen en gehoord, maar het daar zelf beleven is toch echt andere koek. Op bezoek bij onder andere Alibaba en JD.com viel ik van de ene verbazing in de andere. Ik bleef mezelf echter de vraag stellen: zijn dit nou gewoon handige gadgets, of maakt de technologie het leven echt beter?
Technologie en gemak
Zo op het eerste gezicht draait technologie in China met name om gemak. Cash en plastic geld zijn passé, want betalen doe je zowel on- als offline met WeChat Pay en Alipay. Daarvoor heb je op veel plekken zelfs je iPhone niet meer nodig, omdat gezichtsherkenning bij de kassa al heel normaal is. En met zware tassen zeulen hoeft er ook niet meer, omdat je boodschappen binnen een half uur door een bezorger thuis worden afgeleverd. Ik denk niet dat die bezorgers nog lang werk hebben overigens, want de eerste zelfrijdende winkelwagens en bezorgrobots heb ik er ook al gezien.
Hoog gimmick- en gadgetgehalte
Er lijken geen grenzen aan de technologische mogelijkheden en toepassingen. Zo kan je bijvoorbeeld de klantbeoordelingen van een peer op een groot display in de winkel aflezen als je ‘m scant en kun je met je smartphone de volledige logistieke route van een verse vis inzien. Toch heeft het volgens mij vooral een hoog gimmick- en gadgetgehalte, primair gericht op het optimaliseren van betaal- en koopgemak.
Begrijp me niet verkeerd, het lijkt me ontzettend tof als we in Nederland ook meer hightech gaan gebruiken, maar ik denk niet dat ons leven er dan direct op vooruit gaat. Hoe zouden we de technologie nog slimmer kunnen inzetten, zodat we er optimaal van kunnen genieten?
Privacy drempels verlagen is niet de oplossing
Als ik met mensen over mijn ervaringen in China spreek, dan heeft men het vaak snel over de andere kant: privacy. Vanuit ons perspectief wordt er vaak terughoudend naar de digitale superstaat China gekeken. Wij vinden dat allemaal een beetje eng en spannend.
Privacy speelt bij ons een remmende rol bij de adoptie van technologie. Maar waarschijnlijk slechts een beperkte remmende rol. ’t Zit ‘m volgens mij namelijk niet zozeer in de redenen om het niet te gebruiken, maar vooral in (het ontbreken van) de redenen om technologie wel te gebruiken. Met alleen het verlagen van privacy drempels zijn we er dus nog niet.
Technologie en de Chinese droom
Technologie speelt in China veel beter in op de behoefte die het land heeft, namelijk de collectieve droom om een supermacht te zijn. Daarvoor moet de economie blijven groeien en dan zijn technologische innovatie en technologische voorsprong een voorwaarde. Je zou zelfs het kunnen zien als een doel op zich.
Vanuit dat perspectief is betaal- en koopgemak eerder een bijkomend voordeel voor consumenten. Het belangrijkste doel is het ontwikkelen en implementeren van technologie: ‘technologie, voor innovatie en groei’.
Focus op de individuele gebruiker
In het Westen is niet dezelfde collectieve drang naar oppermacht en groei. In die context speelt technologie een hele andere rol. We zien de voordelen ervan wel in, maar relatief gezien zijn die voordelen oppervlakkig en betekenisloos. Siri en Alexa maken het allemaal een stukje makkelijker, maar dat gaat vaak vooral om individueel voordeel.
‘Next level’ technologie
Om van relatief betekenisloze gadgets technologie te maken die echte maatschappelijke impact maakt, moet je in de eerste plaats niet de technologie zelf, maar juist een specifieke maatschappelijke behoefte of een belangrijk maatschappelijk thema centraal zetten. En als je het echt slim aanpakt, dan focus je je daarbij niet op de thema’s van nu – want dan ben je waarschijnlijk al te laat – maar dan laat je je inspireren door de thema’s en behoeften van de toekomst. Dat is pas echt ‘next level’ technologie: ‘technologie, voor betekenisvolle impact’.
Van zelfvertrouwen naar angst
We leefden de afgelopen 25 jaar in een maatschappij waarin het gevoel van zelfvertrouwen en optimisme overheerste. Voor het komende decennium staat ons wat meer pessimisme wachten. De stemming van de massa zal wat onzekerder en angstiger zijn. We krijgen meer behoefte aan veiligheid, zekerheid en structuur. We zoeken meer steun bij elkaar. Het maakt de dapperen onder ons strijdbaar en angstige mensen volgzamer.
Technologie voor ‘Samen sterk’
Als je daar over nadenkt dan wordt het super interessant! Hoe gaaf zou het zijn als we, in een tijd van ‘samen sterk’, technologie kunnen inzetten om ons echt te verbinden. Om dappere strijders en leiders te helpen aan nog meer steun en medestanders. Techniek die helpt bij het nemen van verantwoordelijkheid voor een betere wereld, of ons in ieder geval bewust maakt van waarvoor we verantwoordelijkheid zouden moeten nemen. Maar ook andersom: technologie die ons juist helpt bij het vinden van rust en voorziet in onze behoefte om de prestatiemaatschappij soms even te ontvluchten. Die ons helpt bij onze zoektocht naar kleinschaligheid, geborgenheid of nostalgie.
Menselijk contact versterken
Een belangrijk thema voor de komende tijd is aandacht. Echte aandacht voor elkaar, voor het moment en voor een beter leven. Hoe kan technologie ons daarbij helpen, bijvoorbeeld door menselijk contact te versterken en meer diepgang in relaties te stimuleren?
In speeltuinen en pretparken zie ik ouders vaak meer naar hun smartphone kijken dan naar hun kinderen. Zou er – net als een ‘auto-modus’ – misschien ook een soort ‘family-modus’ kunnen zijn die automatisch geactiveerd wordt zodra je een pretpark binnenstapt of wanneer je aan tafel gaat met je gezin? Dat je met technologie bijdraagt om van gewone dagelijkse dingen, speciale momenten of familierituelen te maken. Ik ken wel wat merken waar dit concept goed bij zou passen.
Kortom, laat de onbemande winkels en bezorgrobots maar in China zou ik zeggen. Ik vind het een mooiere gedachte dat wij straks in Nederland de ‘place to be’ zijn als het gaat om het gebruik van technologie die maatschappelijk gezien echt impact maakt. We hebben wat dat betreft de tijd ook mee. Aanleiding genoeg! Doe je mee?
6 maart 2019 / door: Niels Hansen